چکیده:

مدینه را باید شهر تاریخی اسلام نام نهاد. هرچند اسلام از مکه آغاز شد ولی این مدینه بود که به تاریخ اسلام هویت داد. تاثیر شهر مدینه بر تاریخ اسلام، ما را بر آن داشت که از تاریخ این شهر واکاوی دقیقی داشته باشیم. اساسا  شناخت این شهر در تحریف زدایی و کشف حقایق تاریخی، کمک بسیار دارد؛ از این رو، در این پژوهش به شناخت محیط جغرافیایی این شهر؛  اعم از کوه­ها، حرّه‌ها  و وادی‌ها خواهیم پرداخت  و بررسی  خواهیم کرد که هر یک از اینها تا چه حد  در انتخاب محل سکونت، جنگ‌ها و روابط اجتماعی و قبیله‌ای مردم حجاز موثر بوده است.

خلاصه ماشینی:

در تعيين محدودة دقيقي که پيش از اسلام اين نام بر آن محدوده گفته مي‌شد اختلاف وجود دارد که به سه قول مي‌شود اشاره کرد: یک؛ منطقة مدينه و اطراف آن دو؛ محل شهر مدينه پس از شکل گيري نخستين آن در عصر پیامبر9 سه؛ بخش شمال غربي مدينه گفتني است مدينه پيش از اسلام، حالت متمرکز و بافت شهري نداشت و به شکل مجتمع‌هايي بود با فاصله‌هاي خاص و تقريباً دور از هم. ۲. کوه ثور ثور نام كوهي كوچك است‌که نزديك كوه احد در شمال مدينه واقع شده و در فاصلة هشت كيلومتري حريم شريف نبوي قرار دارد. در مجاورت دامنة جنوبي آن و نزديك كوه احد، چراگاه‌هايي وجود دارد كه آب آن از بارش‌هاي جاري شده بر اين كوه و نيز كوه احد تأمين مي‌شود (سمهودي، ۲۰۰۶م، ج۱، صص۸۰ ـ۷۷؛ کعکي، ۱۴۱۹ق، ج۱، صص۲۲۹ـ ۲۱۸) بر پاية حديثي که از پيامبر9 نقل شده، ميان كوه‌هاي عَير در جنوب و ثَور در شمال، حرم مدينه دانسته شده است (قاضي نعمان،‌ ۱۳۸۵ش، ج1، ص 295 ؛ ثقفي، ۱۳۷۴ش، ج2، ص660). موقعيت وادي‌هاي مدينه حرّه‌های مدینه مهم‌ترين نکته در جغرافياي مدينه اين است که اين شهر در ميان دو رشتة حره واقع شده که يکي در شرق با نام «حرّة واقم» و ديگري در غرب با نام «حرّة وبره» است (جعفريان، ۱۳۸۶ش، ص۱۷۵) در جنوب مدينه نيز، حرّة جنوبي قرار دارد که به آن «حرة شَوْران» نيز مي‌گويند.