چکیده:

یکی از طوایف قدیمی ساکن مدینه، یهودیان بودند که دربارة علت حضور آنان در مدینه و زمان ورودشان اختلافاتی بین مورخین و مدینه­شناسان وجود دارد که در این مقاله به آن پرداخته‌ایم. همچنین دربارة طوایف اصلی و معروف یهود ساکن مدینه؛ یعنی بنی‌نضیر، بنی‌قریظه و بنی‌قینقاع، و محل زندگی آنها و آطام و حصون آنان سخن گفته‌ایم. غیر از این سه طایفه، یازده طایفه غیر معروف یهود نیز در مدینه بودند که به محل زندگی آنان و آطام و حصونشان اشاره کرده‌ایم.

خلاصه ماشینی:

جغرافیای انسانی یهود مدینه پیش از اسلام نویسندگان علی اصغر کریم خانی؛ یحیی جهانگیری پژوهشکر پژوهشکده بین المللی عروه الوثقی مدیر گروه فقه پزوهشکده عروه الوثقی چکیده یکی از طوایف قدیمی ساکن مدینه، یهودیان بودند که دربارة علت حضور آنان در مدینه و زمان ورودشان اختلافاتی بین مورخین و مدینه‌شناسان وجود دارد که در این مقاله به آن پرداخته‌ایم. کتب تاریخ عرب و اسلام که در ضمن مباحث خود به مدینه اشاره کردهو دربارة یهودیان نیز سخن به میان آورده‌اند، عمدتا به سه طایفة معروف یهود؛ یعنی بنی‌نضیر، بنی‌قریظه و بنی‌قینقاع اکتفا نموده و البته فقط تاریخچة بعد از اسلام و غزوات پیامبر با این قبایل را مطرح می‌کنند؛ ۲. اول ـ ‌اطم مریح این قصر از مهم‌ترین و مشهورترین قصر‌های بنی‌قینقاع است که در منزلگاه‌های خود بنا کرده‌اند و در انتهای جسر بطحان از عوالی جنوب شرقی مدینه واقع شده است (حازمی، بی‌تا، ص۲۰۹ ؛ ابن عبدالحق بغدادی، 1412ق، ج۳، ص۱۲۶۲؛ سمهودی، 2006م، ج۴، ص۱۴۵؛ خیاری، 1419ق، ص۴۱ ؛ علی، 1375ش، ص۳۸۷ ؛ شراب، 1411ق، ص۲۵۱ ؛ کعکی، 1419ق، ج۳، ص۱۰۲). این دژ در منازل بنی‌نضیر و زقاق حارث، پشت قصر ابن هشام و در جنوب و شرق مدینه قرار داشته و البته موضع فعلی آن مشخص نیست (سمهودی، 2006م،‌ ج۱، ص۱۳۱؛ کعکی، 1419ق، ج۳، صص۹5 ـ ۹4). هفتم ـ حصن منور یکی از دژ‌هایی که در منازل بنی‌نضیر در جنوب مدینه و در منطقة نواعم و محدودة ام‌عشر‌ و ام‌اربع بنا شده است، «دژ منور» نام دارد که نزدیک دژ کعب بن اشرف واقع است (سمهودی،‌ 2006م، ج۴، ص۱۵۲؛ کعکی، 1419ق، ج۳، ص۹۷).